İVRİZ HİTİT KAYA ANITI

İVRİZ HİTİT KAYA ANITI                                                                                                                                                                                                  EROL ÖZDAYI

8 Kasım 1953 de Anıtkabir’in yapımı tamamlanıp, Atatürk’ün kabrine ülkenin çeşitli bölgelerinden toprak getirtilip koyulmasına karar verildiğinde, Ereğli’de bulunan İvriz Hitit Anıtı’nın altından da toprak götürülmüş. Atamızın Hitit (Eti) kültürüne yakın olduğunu bildiğimden, bu davranışı onun tarih bilincine çok uygun düşen bir davranış olduğunu düşünmüş ve etkilenmiştim.

Geç Hitit Dönemine ait İvriz Kaya Anıtı, Konya İlinin Ereğli İlçesine 12 Km uzaklıktaki İvriz Köyü yakınlarındadır. Halkapınar ismiyle anılan pınarın çıktığı yerde bulunan bir dik kayalığa oyulmuş, 4,20 X 2,40 m boyutlarında bir rölyeftir.

Dünyadaki ilk yazılı tarım anıtı olma özelliğinde olduğu söylenir.

M.Ö. 8.Yüzyıla tarihlenen bu yapıtta Tanrı Tarhunda’yı görmekteyiz. Onun karşısına ise daha Tuwana Kralı Warpalawas’ı tapınırken görmekteyiz. Warpalawas’ın daha küçük boyutta çizilmesi, tanrı karşısındaki acizliğini yansıtır. Bir elinde buğday başağı, diğerinde de üzüm salkımı tutan Tanrı Tarhundas’ın başındaki boynuzlu başlık ise onun ilahi gücünü simgelemektedir.

Görsellerin altında bulunan yazıtta ise; “ Ben hakim ve kahraman tuwana kralı warpalawas sarayda bir prens iken bu asmaları diktim Tarhundas onlara bereket ve bolluk versin “ diye yazmaktadır.

Kral Warpalawas yöredeki Hitit ve Luwi kökenli halk için bu anıtı yaptırırken, tanrı ve kral ilişkilerini simgesel olarak gözler önüne sermiştir. Anadolu’daki uygarlığın köklerinin ne kadar eski olduğu ve bu köklerin tarıma verdikleri önemin sanata yansıması açısından, anıt çok büyük bir özellik taşır. Ayrıca anıt 2700 yıl önce, burada yetiştirilen üzüm ve buğday hakkında bilgi vermesi bakımından da ilginçtir. Tüm bunların yanı sıra, binlerce yıl önce, burada bir üzüm tarımı yapıldığı kesin. Bunun sonucu olarak ise, şarap üretimi de yapılmış olmalıdır. Bu durumda günümüzdeki şarap üretiminin, tarihsel anavatanını göstermesi açısından da bu anıt önem taşımaktadır.

Halkapınar’ın antik dönemdeki adı Zanapadır. Rivayete göre MÖ. 8. yüzyılda Hitit krallarından birinin Zennupe adlı kızı genç yaşta ölür. Halk tarafından çok sevilen prenses Saybaşı denilen yerde bir kaya mezarına yerleştirilir. Zamanla burası önce Zabapa, daha sonra Zanapa adını alır. 1964 Yılında ise tarihe ne kadar saygılı davranıldığının bir göstergesi olarak isim Halkapınar olarak değiştirilir.

İvriz’de 10 Kasım 1940 tarihinde kurulan İvriz Köy Enstitüsü’nün Zanapa bölge okulunda faaliyete geçtiğini de hatırlatmak isterim. Tüm ülkeyi aydınlatan bir ışık kaynağı olan Köy Enstitülerinden birinin de İvriz’de kurulmuş olması, tarihten itibaren gelen bir aydınlığın son biçimi olmalı.

14555