SAL-İ CEDİDİNİZ (YENİ YILINIZ) KUTLU OLSUN…

Yılbaşı olan muharrem ayının birinci gününün, tüm dünyada olduğu gibi, bazı ayrıntılar dışında, Osmanlı sarayında da kutlandığı bilinmektedir. Kutlamanın yapılacağı saray ya da alanda; ulema, devlet adamları ve gayrimüslüm cemaatlerin başkanları bir araya gelir, hükümdarın huzurunda tebrik edilmek için sıraya girerlerdi. Yeni yılın padişaha ve ümmete hayırlar getirmesi dileğiyle dualar edilir, kutlama için gelenlere verilmek üzere hazırlanan ve basımı yeni yapılmış lira, kuruş, gümüş çeyrekler ve altın paralar, “muharremiyelik” veya “yıl bereketi” adıyla bahşiş olarak dağıtılırdı.

Hz. Hüseyin’in şehid edildiği ay olması nedeniyle şenlikler dışında kendine özgü uygulamaları mevcuttu. Örneğin kadınlar yeni elbise giymeyi uğurlu sayarlardı. Dönemin şairleri, padişahlar methiyeler içeren şiirler yazarlardı. Yeni yıl “Sal-i Cedid” adıyla gündeme gelen yılbaşı etkinlikleri içinde, “latife” yani şaka yapılması geleneksel bir uygulamaya dönüşmüştü. Gazete ve dergilerde, “sal-i cedid”e özgü latifeler yapılırdı. Elbette nezaket ve zarafet ölçüleri içinde, kimseyi kırmadan ve üzmeden yapılan bu şakalar, bir nevi saygılı bir eleştiri yöntemi idi.

“Sal-i Cedid”in yani yılbaşının Adana’da nasıl gerçekleştiği, en azından ulaşılabilen belgeler içinde, gazetelerde nasıl olduğu ilgi çekici olsa gerek. Adana’da, 5 Eylül 1908-31 Temmuz 1909 tarihleri arasında yayınlanan “Adana İtidal Gazetesi”, bu merakımızı giderecek nitelikte ve nicelikte yazıları içeriyor kuşkusuz. Henüz yeni tarihlerde dilimize çevirilen itidal gazetesinde, “Sal-i Cedid” nedeniyle letaifler (şakalar) başlığını taşıyan yazıda, aynı zamanda geçen yılın bir değerlendirmesi sayılabilecek ölçüde yarı şaka yarı ciddi ancak son derece estetik bir dille, yazarın eleştiri hakkını kullandığı görülür. O güne özgü oluşan hoşgörüye sığınılır belkide. İtidal gazetesi yazarlarından ve Adana eşrafından olan Artin Arslanyan, son derece saygı duyulan ve itibar gören bir şahıstır. Ermeni ve gayri Müslüm oluşunun Adanalı için bir hükmü yoktur ve gerçekten sevilen sayılan, neredeyse asli Adanalı gibi düşünen ve davranan bir kişidir. İşte size, 24 Kasım 1908 günü Çarşamba günü, “İtidal gazetesinde” yayınlanan, Artin Arslanyan’a ait bir yılbaşı latifesi. Güle güle, düşüne düşüne okuyun!...

Adana’ya – bol mahsul

Sokaklara – nezafet

Belediye heyetine – mevkilerini muhafazada sebat

Gece fenerlerine – ziya

Gece bekçilerine – morfin

Horoz Ahmed’e – bravo!

Jandarma kumandanına – elif-ba-yı Osmani

Erkan-ı vilayete – birer nüsha Kanun-i Esasi

Müvezzi’ İsa Efendi’ye – uzun ömürler

Defterdar Bey’e – boykotaj

Mektupçu Bey’e – mutasarrıflık

Mekteb-i i’dadiye – temin-i asayiş için bir bölük jandarma

İtidal’e – İtidalde biraz itidal

Şimendüfer kumpanyasına – birinci sınıftan yarım düzine vagon

Matbaa-i vilayete – biraz hayat

Sene zarfında bize veda edenlere – bol bol rahmet

Sahne-i Hürriyet Kumpanyasına – iki genç muktedir artist hanım

Belediye hayvanlarına – on kantar arpa

Ziraat Bankası’na – geniş bir daire

Vali beyefendiye – biraz faaliyet

Silah istimal edemeyenlere – boş fişenk

Muhasebe-i vilayete – bir adet usul-i defteri kitabı

Tecrübe-i tali’ arzukeşlerine – büyük metanet

Bahri Paşa’ya – Zaptiye Nezareti

Seyfeddin Bey’e – Adana’nın yılbaşı gecesinden mahrumiyet

Mahbusine – sabır ve metanet

Erbab-ı cinayete – pazuya kuvvet

Şakir Bey’e – meslek

Polis İdaresi’ne – derin bir uyku

Komiser Pehlivan Mustafa Efendi’ye – biraz şişmanlık

Rakib olduğu hayvana – merhamet

Mebus olamayanlara – teselli ve intizar

Muavin-i Vilayet Nasri Bey’e – Meclis-i Ayan Azalığı

Hukuk Reisine ve kulunuza – Rus enfiyesi

Tripani Fabrikası pişgahından geçmek isteyenlere – kayık

Sahib-i imzaya sal-i cedid münasebetiyle – bol para

Millet-i Osmaniye’ye – saadet ve necat

Ordularımıza – muzafferiyet

Üçüncü Ordu’ya – arz-ı ihtiram ve güldeste-i selam

Anasır- ı muhtelifeye – muhabbet ve ittifak

Umur-ı adliyeye – sürat katarları

Devair-i adliyeye – mikrop öldürücü makineler

Nehrin tathirine memur komisyona – istirahat

Memurin-i hükümete – atalet

Müddei-i Umumi Bey’e (…) marta tehir

Sabık Ticaret Reisine – inşallah, maşallah

Lahık Ticaret Reisine – mebusluk

Azalık heveslilerine – meclis-i umumi-i vilayet azalığı

Mersin Mutasarrıfına – azamet – füruşluk

Silifke Mutasarrıfına – şeyhuhat

Barut bey’iye memuruna – ikmal-i noksan için hürriyet madalyası

Tercüman-ı lahıka – tercüman

Seyhan gazetesine – vilayetin her tarafında saye-i şahanede…

Sigortacılara ve kundura boyacılarına – yorulmaz çene

Tulumbacılara – yangın mahallini tayin için bir kule

Reji idaresine – avantaya devam

Aşara borcu olanlara – ilanat

Hediyelerimizden mahrum olanlara – bir sene intizar

2504