TÜRKİYE’NİN İLK VE TEK BİYOSFER REZERVİNİ BİLİYOR MUSUNUZ? ARTVİN- CAMİLİ (MACAHEL)

 Şehir hayatının karmaşasından uzaklaşıp, rahatlamak için doğanın içine kaçmak şehir insanın her zaman en doğal ilacı olmuştur. Bu amaçla zaman zaman Toroslar’a, bazende daha uzaklara gideriz. Böyle bir kaçış gezimizde rotamızı Artvin Borçka’ya bağlı Macahel’e çevirdik. Macahel; insanların yaşadığı coğrafyanın değerini bildiği, bu nedenle çevreye sahip çıktığı, aynı zamanda orada yaşamaktan zevk alan eğlenceli, zeki insanların olduğu bir doğal ortam…

Rotamızı Macahel’e ilk kez çevirdiğimizde seyahatimiz Adana’dan Trabzon’a bir uçak seferiyle başladı. Trabzon’da bizi Macahel’de kalacağımız Bumbulay pansiyonun sahibi Kenan karşıladı. Kenan gelen müşterilerini müşteri gibi değil de konuk kabul eden, onları sadece pansiyonunda misafir etmeyip, yörenin tüm güzelliklerini sizinle paylaşmak isteyen bir maceraperest… Kenan’ın eğlenceli esprileri ve rehberliği eşliğinde havaalanından bir tarafta Karadeniz’i, bir tarafta yemyeşil ormanları izleyerek Borçka’ya ulaştık… Bundan sonra transfer aracımızdan inip, Macahel’li usta şoförlerin kullandığı minibüslerle maceramız başladı. Yolda giderken yörede çekilmiş bir ayı belgeseli ekipteki arkadaşlarımıza sıradan bir doğa kaçışı olmadığı gerçeğini hissettirdi. Şakayla gerçek arası bir ayıyla karşılaşma olasılığı ekibimizin macera ruhunda bir heyecan fırtınası yarattı… Ormanda gezerken yaramaz ayıların ballarını çalmaması için köylülerin aldığı önlemler ayıyla karşılaşma olasılığımızı biraz daha hissetmemize neden oldu. O gezide olmasa da  Macahel’in Gürcistan sınırı tarafında kalan Mestia’da bir ayı yavrusuyla oynama fırsatımız oldu. Ayılar, arılar, orman, şelale, çiçekler arasında kalabalık bir ekiple, Kenan’la birlikte Karçal’ların bu muhteşem parçasında çok güzel birkaç gün geçirdik.

Döndükten sonra üniversitede aldığım biyoçeşitlilik dersinde, çok güzel anlar yaşadığımız bölgenin aslında ülkemiz ve dünyamız için ne kadar değerli bir alan olduğunu bilimsel olarak öğrenmiş oldum. Şimdiki adıyla Camili eski ama bilinen adıyla Macahel Türkiye’nin ilk ve tek biyosfer rezervi… Biyosfer rezervi ne derseniz; uluslararası önem taşıyan ve UNESCO’nun İnsan ve Biyosfer Programı kapsamındaki karasal ve kıyı ekosistemlerine sahip alanlar olarak tanımlanmakta. Bu alanlarda biyolojik çeşitliliğin korunması ile kalkınma ve kültürel değerlerin devamlılığı arasındaki handikapların çözümlenmesi için geliştirilmiş bir yaklaşım. Aslında benim anladığım başarılı bir ekoturizm alanı yaratma çabası. Biyolojik çeşitliliği görmek, yaşamak için gelen eko turistlerin artışıyla ticari kaygılara düşüp, coğrafi, insani değerlerini kaybetmemek için uluslararası düzeyde planlanmış bir program.

Biyolojik Rezervlerin koruma, kalkınma ve lojistik olarak üç hedefi vardır. Koruma; genetik varyasyonların, türlerin, ekosistemlerin ve peyzajların korunmasını içerir. Kalkınma ise; biyolojik rezerv alanındaki yaşayan halkın ekonomik kalkınmasını ve bu halkın gelişmesi için sosyo-kültürel ve ekolojik olarak desteklenmesini kapsar. Son olarak lojistik hedefse; yerel, ulusal ve küresel ölçekte doğa koruma ve kalkınma amacına yönelik bilimsel araştırma, izleme, eğitim ve bilgi değişimini destekleme olarak ifade edilebilir. Yerel halkın bütün bu sürece dahil edildiği biyolojik rezervler, Macahel halkının zaten destekleyeceği ya da desteklediği çalışmaları içermektedir.

Bugün dünyada 120 ülkede yaklaşık 670 biyosfer rezervi bulunurken, en çok biyosfer rezervi A.B.D.’dir (47). A.B.D’yi 38 biyosfer rezerviyle Rusya Federasyonu, 37 biyosfer rezerviyle İspanya ve 26 biyosfer rezerviyle Çin Halk Cumhuriyeti’dir. Türkiye’nin ilk ve tek biyolojik rezervi Camili Havzası,  29 Haziran 2005 tarihinde UNESCO tarafından Biyosfer Rezervi olarak ilan edilmiştir.

Camili havzası, Artvin’e bağlı Borçka ilçesi sınırlarında olup, Gürcistan sınırında yer almaktadır. Bu havza Türkiye’nin ilk biyosfer rezervi olmasının yanı sıra Türkiye’de belirlenmiş olan 122 Önemli Bitki Alanı’ndan birisi olan “Karçal Dağları Önemli Bitki Alanı”nın da bir parçasıdır. Endemik ve “Önemli Bitki Alanları” içeren havzanın, Toroslardan Kafkaslara uzanan Anadolu Diyagonalinin bir parçası olarak da biyoçeşitliliğine şaşmamak gerek.

Saf Kafkas arısının halen varlığını sürdürdüğü, buna bağlı olarak kestane, ıhlamur ballarının olduğu, “Karçal Dağları Önemli Kuş Alanı” içine alınmasına neden olan endemik ur keklik (Tetraogallus caucasicus) ve huş tavuğunun (Tetrao mlokosiewiczi) yaşamaktadır. Bölgede kaya kartalı, kara akbaba ve gökdoğan gibi önemli yırtıcı türlere de rastlandığı bildirilmektedir. Kenan’ın rehberliğinde yaptığımız gezilerde bu farklı kuşları ayırt etme şansımız olmasa da bölgenin lezzetli ballarından tatma şansını yakaladığımızıda belirtmeliyim. Hatta o balların olduğu kovanlarının devasa ağaçların tepesine nasıl yerleştirildiğinide Kenan ve arkadaşları sayesinde uygulamalı olarak görebildik.

Camili havzasında Düzenli, Efeler, Kayalar, Camili, Uğurlu ve Maral olmak üzere 6 köy bulunmaktadır. Bu köylerden “Efeler ve Gorgit Tabiat Koruma Alanları” ise mutlak korunması gereken alanlardandır. Gorgit’in yaşlı ormanları, neredeyse bütün Avrupa’nın el değmemiş orman ekosistemi kabul edilen “Efeler Tabiatı Koruma Alanı” bu biyolojik rezervin can damarlarını oluşturmaktadır. Ama bu ormanların bizi konuk eden Kenan ve arkadaşları tarafından çocukluklarından beri adım adım  gezildiğini, ağaçlarına tırmanıldığını da itiraf etmeliyim. Bu büyümemiş çocukların çayırlarda şen kahkalarla yaptıkları kızak yarışı ise bulutların dansıyla uyanıp, muhteşem bir ormanın yeşiline bakarak yapılan tereyağlı, ballı lezzetli kahvaltıdan sonra doğada dolaşırken gördüğü güzelliklerle zaten başı dönmüş olan bizleri çocukluğumuza kadar götürüp, daha da mutlu ettiler.

Bir kere gittikten sonra doğanın verdiği huzurun sizi bağımlı hale getirdiği Macahel’in, yeni adıyla Camili’nin güzellikleri anlatılmakla bitmiyor. Ben ve arkadaşlarımın baharında, kışında gittiğimiz her mevsimi ayrı güzel bölgeye biz bu sonbahar yine gidiyoruz. Daha anlatacak çok şey var. Yeni maceralarla döndükten sonra belki de o anlatamadıklarımı yeni bir yazıyla size aktarabilirim…

http://www.cevreciyiz.com/makale-detay/692/turkiyenin-ilk-biyosfer-rezervi-artvin-

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/artvin/gezilecekyer/camili-biyosfer-rezerv-alani

http://www.macahel.org.tr/unesco-biyosfer-rezerv-kavrami-ve-camili-biyosfer-rezervi/

5287